Amersfoort Masterplan Wagenwerkplaats

IMOSS heeft in opdracht van NS en in samenwerking met H+N+S Landschapsarchitecten een Masterplan voor de ontwikkeling van het gebied opgesteld. Het plan houdt zich bezig met het clusteren van het openbaar groen in landschappelijke zones. Deze zones creëren open ruimtes en zorgen daarbij voor gepaste afstand tussen het monumentale ensemble en de nieuwe bebouwingsvlakken. Het Masterplan biedt ruimte voor de bouw van 530 tot 650 woningen op het terrein.

Achtergrond

De Wagenwerkplaats in Amersfoort is een voormalige onderhoudswerkplaats voor goederenwagons. Het gebied is circa 20 hectare groot en ligt ten westen van station Amersfoort en ten noorden van het spoorwegemplacement. Het gebied is in eigendom van NS Vastgoed. NS Stations doet het beheer en de exploitatie namens NS Vastgoed.

Aanleiding

In 2000 sloot de Wagenwerkplaats na een kleine eeuw haar deuren. Aanvankelijk was de gedachte om alles te slopen, maar vanaf 2002 kwam de Stichting Industrieel Erfgoed in de Stad Amersfoort (Siesta) in actie voor het behoud van de werkplaats. Met name culturele instellingen en personen uit de ‘creatieve economie’ streken er neer. In 2007 volgde de aanwijzing tot Rijksmonument van het ensemble van historische gebouwen. Vanaf dat moment werden de eerste visies op de Wagenwerkplaats gepresenteerd.

Deze visies beperkte zich tot restauratie en herbestemming van de monumentale gebouwen centraal op het terrein, welke ruimte bieden aan diverse bedrijvigheid (o.a. sport en spel, creatieve maakindustrie, zakelijke dienstverlening, evenementen en horeca).

Het gebied – welke zich qua locatie uitstekend leent voor het maken van een stedelijk, gemengde en inclusieve omgeving – kon tot op heden niet ontwikkeld worden vanwege de beperkingen van de milieuvergunning van het spoorwegemplacement en liggen nog steeds braak of zijn in gebruik als “pauzelandschap”.

Inmiddels biedt genoemde milieuvergunning wel de ruimte voor (woningbouw)ontwikkeling. Daarmee ontstaat een unieke kans. De omvang, de ligging in de stad en de uitstraling van de monumenten maken de Wagenwerkplaats tot de perfecte locatie voor stedelijk wonen, werken en recreëren.

Doelstellingen stakeholders

Eigenaar NS Vastgoed heeft een primair belang bij het functioneren van het Station Amersfoort en de directe omgeving. Ook NS Vastgoed heeft belang bij het opstellen van treinen in een stedelijke omgeving. Van de terreinen en het vastgoed waar NS Stations geen direct belang bij heeft wordt afstand van gedaan om een mooi plan mogelijk te maken met een positief effect op de omgeving. De doelstelling voor de Wagenwerkplaats is met name gericht op het behoud van het cultureel erfgoed en het ontwikkelen van braakliggende terreinen. Daarnaast ziet NS kansen voor het toevoegen van functies die het gebruik van openbaar vervoer bevorderen.

Doelstelling van de gemeente Amersfoort is realisatie van een centrum-stedelijk gebied door het toevoegen van woningen en stedelijke voorzieningen. Duurzaamheid en stedelijkheid, alsmede de ontwikkeling van de monumenten als karakteristieke dragers zijn belangrijke thema’s.

De huidige gebruikers van de Wagenwerkplaats zien kansen voor de verdere ontwikkeling. Voor deze gebruikers is echter wel van belang dat hun locatie bereikbaar blijft en ze zo min mogelijk worden gehinderd in de uitoefening van hun bedrijfsvoering. Ook tijdelijke situaties moeten zo min mogelijk conflicteren met huidig gebruik.

De inwoners van het Soesterkwartier hebben de Wagenwerkplaats “geadopteerd” sinds het terrein leeg staat. Diverse organisaties (Siesta, Duurzaam Soesterkwartier, het Groene Spoor) en overige belangstellenden hebben bijgedragen aan het karakter en de visievorming. Voor hen is van belang dat met een ontwikkeling de identiteit (spoor, spontane initiatieven) niet verloren gaat.

Kaders

Naast de hiervoor genoemde doelstellingen van partijen gelden er diverse harde randvoorwaarden voor het gebied, die ontwikkelingsmogelijkheden bepalen. Belangrijkste zijn:

• Externe veiligheid: op het naastgelegen spoorwegemplacement worden treinen samengesteld en gerangeerd met gevaarlijke stoffen. Dit brengt een groepsgebonden risico met zich mee wat een groot effect heeft op de ontwikkelingen op de Wagenwerkplaats;
• Geluidsbelasting van datzelfde emplacement;
• De nog beschikbare restcapaciteit van het omliggende wegennet om het verkeer veilig af te kunnen wikkelen.
• Daarnaast gelden uiteraard uitgangspunten en richtlijnen m.b.t. monumenten, duurzaamheid, bodem, flora & fauna, water, parkeren, maar ook volkshuisvestelijke doelstellingen (o.a. minimaal 30% sociale woningbouw).

Programma

De doelstellingen, uitgangspunten en beperkingen samen geven globaal het volgende programma dat zou kunnen worden gerealiseerd op de Wagenwerkplaats:

Woonfunctie: Substantieel meer dan de in 2016 gestelde 650 woningen, waarbij er in de woongebouwen ook aan de straatzijde in de plint gewoond wordt. Minimaal 10% bestaat uit stadswoningen, benedenbovenwoningen en/of grondgebonden woningen.

Gemengde doeleinden: kantoren, commerciële dienstverlening, horeca, wonen, evenementen, onderwijs, sport en ontspanning:

• 7.700 m2 bestaand gemengd (inclusief hoofdgebouw)
• 18.500 m2 nieuw toe te voegen (plein, plint deelgebied oost).

Het masterplan

Het plan zet in op clustering van het openbaar groen in landschappelijke zones die open ruimtes bieden in het gebied en voor gepaste afstand zorgen tussen het monumentale ensemble en de nieuwe bebouwingsvlakken.

De auto is in het gebied te gast. Autogebruik wordt niet gestimuleerd. Er komen drie auto-ontsluitingen die elk een eigen deelgebied bedienen (west, midden en oost). Er komt geen doorgaande autoverkeerroute. Voor langzaam verkeer blijft het gebied juist wel doorgaanbaar en goed bereikbaar.

Het westelijke deel zal worden bebouwd met deels woningen die qua maat en schaal refereren aan het Soesterkwartier. Langs het spoor komt hogere bebouwing die tevens het geluid van het spoor beperkt. De bebouwing die ten zuiden van de Palmstraat wordt gerealiseerd zal worden ontsloten richting de Soesterweg/Plataanstraat.

Het middendeel bestaat uit het monumentaal ensemble, waar sterk wordt ingezet op een actieve buitenruimte, met ruimte voor huidige en nieuwe pioniers. Waar mogelijk wordt dit ensemble versterkt. Het wordt aan de noordzijde ontsloten op de Soesterweg.

Het oostelijk deel krijgt een centrum stedelijk karakter en wordt ontsloten op het Piet Mondriaanplein. De belangrijkste (langzaam)verkeersstructuur gaat van oost naar west, parallel aan de sporen en belangrijke rooilijnen van de bestaande bebouwing. Profielen zijn veelal stedelijk (smal, gevels aan stoepen). Oost krijgt een centrum-stedelijk karakter.

Er is geen gedetailleerd plan, wel is er een beeldkwaliteitsparagraaf in dit masterplan opgenomen die de algehele samenhang op het vlak van beeldkwaliteit waarborgt. Hiermee wordt een gefaseerde en flexibele ontwikkeling mogelijk. De acht speerpunten die te lezen zijn in de beeldkwaliteitsparagraaf borgen de kwaliteit van het masterplan.

Terugblik, wat is er sinds juli 2016 gebeurd?

Na 2016 zijn de CPO plannen Soesterhof verder uitgewerkt. Het project zit nu in de realisatiefase. De start van de bouw is dit jaar gepland. De afgelopen tijd is de realisatie van de Samenwerkplaats verder uitgewerkt. Huidige functies zijn waardevol daarom is het de ambitie om ze te behouden op een centrale plaats op het terrein. Sinds 2016 is er verder uitvoering gegeven aan het participatieproces voor het Masterplan. Deze participatie heeft nieuwe input gegeven die is verwerkt in deze versie van het masterplan. Er is gekozen om kantoorruimte toe te voegen aan het gewenste programma op de Wagenwerkplaats. Voorlopig wordt gedacht aan circa 15.000 m2.

Het Mondriaanplein is straks een belangrijk entree voor de Wagenwerkplaats. In dit licht wordt er nadrukkelijk rekening gehouden met deze functie en plek als het gaat om nieuwe functies en bebouwing in het oostelijk deel van het Masterplan.

In de Visie langs Eem en Spoort heeft de Wagenwerkplaats een belangrijke plek. Als een lint van stedelijke gebieden vormt het een nieuwe toekomstige stedenbouwkundige hoofdstructuur in Amersfoort.

Er zijn belangrijke verschillen te benoemen tussen het masterplan uit 2016 en deze versie. Ten eerste is het plangebied verkleind. Een aanzienlijk deel blijft in gebruik als spoorwerkplaats van de Nederlandse Spoorwegen. Er is mede daarom een aangepast woningbouwprogramma voorgesteld. Het Noack-terrein is losgekoppeld en loopt vooruit op de ontwikkelingen op de Wagenwerkplaats. Start van de realisatie van deze woonbuurt wordt verwacht medio 2019. Overigens is de ruimtelijke relatie niet verloren gegaan. Nog steeds zal het Noack-terrein in fysieke zin een belangrijk onderdeel en westelijke entree blijven vormen van het gebied van de Wagenwerkplaats.

De groene langzaamverkeersroute loopt nu door het centrale deel van het gebied over het middenplein. Dit is het gevolg van het verkleinen van het gebied. Fiets- en wandelroutes zijn navenant aangepast.

In plaats van groene scheggen en/of vizieren is het accent nu op landschappelijke zones gelegd. Hiermee wordt de focus gelegd op de beleving en de maatschappelijke waarde van het landschap.

Vaststelling Masterplan Wagenwerkplaats

In juli 2019 is door de gemeenteraad van Amersfoort het Masterplan Wagenwerkplaats unaniem vastgesteld.

Via deze link is het Masterplan Wagenwerkplaats in hoge resolutie te downloaden (30 mb). Op site van de gemeente Amersfoort is aanvullende informatie en de laatste stand van zaken ten aanzien van het proces te vinden.