Zaandam Herontwikkeling NUON-locatie

Op het voormalig gasfabriekterrein aan de Westzijde 270-276 in Zaandam (voormalige Nuon-locatie) komen 124 woningen. Dat zijn de plannen van de eigenaar van het terrein. Het terrein ligt al langere tijd braak. Om woningen mogelijk te maken is een nieuw bestemmingsplan noodzakelijk. IMOSS heeft gewerkt aan het opstellen van het stedenbouwkundig plan en beeldkwaliteitplan. Het ontwerpbestemmingsplan is nu klaar. De woningen worden allemaal gasloos.  Wethouder Hans Krieger: ‘Het bouwen van voldoende woningen is een belangrijke opgave in Zaanstad. Niet alleen om in de lokale behoefte en een deel van de regionale behoefte te voorzien, maar ook om de opbouw van onze woningvoorraad te veranderen. De plannen op dit terrein leveren daar een mooie bijdrage aan.’

Gelegen aan de Zaan, naast de Prins Bernhardbrug lag het (verlaten) voormalige Nuon-terrein. Verwelius Zaanoever bv heeft deze grond aangekocht met de intentie hier in de toekomst woningbouw te ontwikkelen. Gezien de complexiteit, maar ook mogelijke kwaliteit van de plek, zoals de aanwezigheid van een gasleiding, de prominente ligging en de historische context, is IMOSS gevraagd een stedenbouwkundig plan, beeldkwaliteitsplan en inrichtingsplan voor deze locatie te maken.

Historie

Door de aanleg van dijken in de middeleeuwen veranderde de Zaan en de Zaanstreek van een sponsachtig veenweidegebied in vast land. De Zaan is een veenrivier, één van de kenmerken van water in veengebieden is dat het niveauverschil tussen land en water erg klein kan zijn.

De Zaan speelde al vroeg in de historie een grote rol als verkeersader voor transport over water. Dit samen met het karakteristieke veenweidelandschap vormde de belangrijke vestigingsfactoren. De eerste verdichting vond met name plaats langs de dijken. Dit resulteerde in woningen met steigers en vlonders aan het water. Vervolgens groeide Zaandam verder langs paden haaks op de dijk en ontstond de typerende Zaanse bouwstijl van kleine lichte, houten huizen.

Vanaf de 19e eeuw vestigde de stoom-aangedreven industrie zich langs de Zaan waardoor de overheersende bebouwingstypologie langzaam transformeerde naar grote fabriekscomplexen. Veel sloten en vaarten werden gedempt om de stadsontwikkeling meer ruimte te geven. Vanaf 1960 verplaatsten veel fabrieken naar bedrijfsterreinen. Vandaag de dag ontstaat er steeds meer aandacht voor de Zaan als openbare stedelijke ruimte.

Ruimtelijke visie

De visie gaat uit van een trapsgewijze opbouw van de bebouwing van zuid naar noord. Aan de zuidzijde sluit de bebouwing aan qua korrel en massa op de aanwezige woningen langs de Westzijde. Vervolgens begint de typologie die zowel refereert aan het industriële verleden als aan de Zaanse ‘maat en schaal’, De twee bouwblokken hebben elk hun eigen herkenbare karakter en oriëntatie aan de Zaan en aan de openbare ruimte. Het eerste bouwblok (blok A) hoort vooral bij de Vincent van Goghweg en markeert de oversteek over de Zaan.

Het tweede bouwblok (blok B) vormt een nieuwe wand en voorzijde langs “de Westzijde”. De woning (woning C) vormt een logische schaalsprong richting de bestaande bebouwing.

De visie gaat uit van het maken van contrasten en tegelijkertijd zorgvuldig op de omgeving aansluiten. Het gaat hier met name over:

• Grote verschillen tussen hoog – laag;
• Overgangen tussen openbaar – privé;
• Contrast tussen industriële bebouwing – Zaanse huisjes;
• Verschillen tussen groene binnenruimtes – stenige buitenschil.

Op de locatie is een GOS-station aanwezig. Dit GOS station wordt ingepast en tevens aangegrepen om een opening richting de Zaan te maken. Om deze openbare ruimte nog meer betekenis te geven wordt er een hoogwaardige verblijfsplek ingericht met zicht op het ‘Zaanse huisje’ geschilderd door Monet. Deze openbare ruimte gaat over in een openbare kade langs blok A die aansluit op de route onder de Prins Bernhardbrug door. De woningen hebben entrees en het adres aan de straat en de groene scheg richting de Zaan, waarbij het parkeren wordt opgelost binnen het bouwblok. De bouwblokken zelf bestaan uit een gedifferentieerd woningbouwprogramma.

Beleving vanuit de Zaan (en overzijde)

Vanaf het water hebben de kades en oevers een gevarieerd beeld. De afwisseling bestaat uit volwassen bomen aan het water, grote openbare/privé ruimtes en grote industriële complexen en een differentiatie van kleinere objecten en gebouwen. Openbare kades worden afgewisseld door diepe lommerrijke tuinen. Vanaf het water is de Prins Bernhardbrug een belangrijke landmark. Blok B krijgt tuinen richting de Zaan en een belangrijke kopgevel richting de Zaan. Hierbij worden tevens mandelige steigers aangelegd ten behoeve van de bewoners van Blok B.

In het kort zijn dit de essentiële ontwerpuitgangspunten:

• Individueel beleefbare woningen/gebouwen;
• Afwisseling van hoge en lage bebouwing aan de Zaan;
• Aanmeer mogelijkheden aan de Zaan;
• Privé tuinen aan de Zaan afgewisseld met openbare kades:
• Verticale geleding (blok B) tegenover horizontale geleding (blok A)van gebouwen;
• Verbijzonderingen (accenten) maken zich los van het gebouw.

Beleving vanuit Westzijde

Vanaf de Westzijde word het contrast tussen de schalen optimaal beleeft. Het profiel van de Westzijde is smal en dwingt je omhoog te kijken om het gebouw op de kruising tussen de Vincent van Goghweg en de Westzijde in zijn geheel te zien. Lopend over de Westzijde richting de Vincent van Goghweg vang je zo nu en dan een glimp op van de vakwerkhuisjes bovenop bouwblok A. Doordat de Westzijde in een bocht loopt, doemt het gebouw langzaam op uit zijn omgeving. Binnen het plan is er tevens veel schaalcontrast aanwezig. Blok B en de vrijstaande woning sluiten juist weer aan bij de maat en schaal van de Westzijde. De bestaande villa, voormalige directeurswoning, wordt omarmt door blok A op de kop. Het contrast tussen groot en klein, oud en nieuw, open en gesloten wordt hiermee optimaal en beleefbaar.

De twee bouwblokken A en B worden onderbroken door een groene scheg die zicht op de Zaan biedt. De bebouwing aan dit doorzicht wijkt iets om zo een panorama richting de Zaan te vormen.

In het kort zijn dit de essentiële ontwerpuitgangspunten:

• Bebouwing volgt de Westzijde;
• Gevels verspringen waarbij de hoeken van de woningen worden verbijzonderd (hoekraam, entree);
• Individueel beleefbare woningen/gebouwen;
• Contrast tussen groen zijde van de Westzijde (bomen en open ruimtes) en stenige zijde waarbij open ruimtes richting de Zaan worden gemarkeerd met een boom;
• Adressen aan de Westzijde;
• Integratie van de bestaande bushalte in het plan (in architectuur en plaatsing inpassen).

Beleving vanuit Vincent van Goghweg

Het terrein aan de Westzijde ligt aan de Zaan, grenzend aan de Prins Bernhardbrug dichtbij het stadshart, met een fraai uitzicht over de rivier. Door de ligging naast de Prins Bernhardbrug is de locatie beeldbepalend voor de stad.

De Vincent van Goghweg is een belangrijke verkeersader welke wordt begeleid door relatief grootschalige bebouwing. De gebouwen kennen een grote diversiteit in korrel, massa, architectuur en uitstraling en vormen een bijzondere ritmiek. Blok A krijg hierin een belangrijke positie en vormt de markering aan de Zaan. Het gebouw krijgt daarom een alzijdige uitstraling, gevels vouwen om het gebouw heen en gaan de hoek om. Het industriële karakter sluit aan bij de bebouwing aan de Zaan. Dit industriële karakter wordt benadrukt door het gebruik van bijvoorbeeld steen, beton en staal aan de buitenzijde van het gebouw. De balkons en galerijen worden in vergelijkbare materialen uitgevoerd en dragen bij aan het robuuste karakter van het gebouw. De balkons bepalen voor een groot deel de ritmiek van het gebouw, de balkons dragen bij een horizontale geleding van de gevels.

In het kort zijn dit de essentiële ontwerpuitgangspunten:

• Entree van de appartementen op de Vincent van Goghweg;
• Aandacht voor het uitwerken en detailleren van de kopgevel;
• In de gevel oplossen van de galerijen;
• Balkons liggen geheel buiten de gevel en maken duidelijk onderdeel uit van de ‘industriële’ uitstraling.

Download hier de Raadsinformatiebrief