Tiel herinrichtingsvisie van de historische binnenstad

Aanleiding voor het opstellen van de herinrichtingsvisie is het (grotendeels) vervangen van het riool in de historische binnenstad. Door middel van een geslaagd participatieproces hebben de gemeente Tiel, de bewoners en ondernemers van de binnenstad gekeken naar de meekoppelkansen die de rioleringsopgave met zich meebrengt. Nu de binnenstad op de schop gaat, is er de kans om thema’s zoals het waterbergend vermogen, het verkoelen en vergroenen en het autoluw maken van de binnenstad te realiseren.

INLEIDING

In opdracht van de gemeente Tiel heeft IMOSS een ruimtelijk ontwerp met een ruimtelijke visie, inrichtingsvisie en inrichtingsschetsen opgesteld voor de historische binnenstad, inclusief de vertaling naar een inrichtingsuitwerking voor de meest belangrijke onderdelen. Aanleiding hiervoor is het (grotendeels) vervangen van het riool in de historische binnenstad. Gemeente Tiel, de bewoners en ondernemers van de binnenstad hebben gezamenlijk gekeken naar de meekoppelkansen die de rioleringsopgave met zich meebrengt.

DOEL EN AMBITIE

Het doel van dit ruimtelijk ontwerp is om een duurzame en klimaat adaptieve buitenruimte voor de middenstand van de binnenstad te maken. Tevens is dit ruimtelijk ontwerp een ‘routekaart’ voor het definitief ontwerp van de binnenstad. De ambitie is om de ruimtelijke kwaliteit en daarmee de verblijfskwaliteit van de binnenstad naar een hoger niveau
te tillen.

MEEKOPPELKANSEN

De opgave om het riool in de binnenstad van Tiel te vervangen en te onderhouden is groot. Hoe vaak komt het voor dat de bestrating in een historische binnenstad bijna volledig opengaat? Deze gebeurtenis tegen de achtergrond van de verandering in het gedrag van consumenten en de groei van winkelen via internet hebben ingrijpende gevolgen voor de detailhandel. Voor de toekomst van de binnenstad van Tiel is de verblijfskwaliteit van het woon- en winkelgebied van doorslaggevend belang.
Daarnaast brengt deze opgave de kans met zich mee om de binnenstad van Tiel duurzamer en klimaat adaptief in te richten. Het moment is daar om een kwaliteitsverbetering in de openbare ruimtes van de binnenstad te realiseren.

Wat zijn de meekoppelkansen in de historische binnenstad van Tiel?

■ Waterbergend vermogen
Inspelend op klimaatverandering met de bijbehorende weersextremen, zoals intensieve neerslag en lange periodes van droogte zal het aanbod van water veranderen. Dit kan leiden tot een overschot of tekort aan water in de bodem. Door het aanbrengen van meer groen en daardoor dus minder verharding zal het waterbergend vermogen in de binnenstad groter worden.

■ Verkoelende effecten
Om in de hete zomermaanden de hittestress in de binnenstad te verminderen worden o.a. nieuwe bomen aangeplant. De bomen komen in brede groenstroken te staan welke tevens dienst doen als buffer voor hemelwater. Mede ook door het verminderen van harde oppervlakten zal er ook meer natuurlijke verdamping mogelijk zijn wat ook weer leidt tot vermindering van de hittestress. Tevens zal, doordat de binnenstad autoluw gemaakt wordt, de warmte die vrijkomt door gemotoriseerd vervoer afnemen.

■ Hergebruik van materiaal
In alle inrichtingsprincipes zoals aangegeven op de participatie avonden; woonstraat, winkelstraat, steeg, aanloopstraat en pleinen worden alle bestaande bestratingsmaterialen hergebruikt. Ook de RVS strips die reeds aanwezig zijn in de winkelstraat zullen worden hergebruikt.

■ Vermindering autoverkeer/autoluw
Tijdens de participatie avonden is gebleken dat er bij bewoners en ondernemers draagvlak is om de binnenstad autoluw te maken. De resultaten van de participatie avonden hebben geresulteerd in een uitgangspuntenlijst voor een autoluwe binnenstad.

■ Groene stad
Om de binnenstad van Tiel tot een aangename verblijfsplaats te maken is het van belang meer groen in de stad te realiseren. Afhankelijk van de locatie zal dit op de volgende wijze gerealiseerd worden.
In de woonstraten en stegen zijn de bewoners vrij om een geveltuintje te realiseren voor hun woning. In de woonstraten en winkelstraten die zowel bovengronds als ondergronds voldoende ruimte hebben, worden groenvakken met een boom toegepast. De groenvakken worden ingeplant met vaste beplanting. De bomen die worden geplant dragen bij aan het groene beeld van de straat.
In de aanloopstraat komt een groenstrook met bloesembomen die voor Tiel fruitstad staan. De nieuwe bomen worden tussen de bestaande bomen geplant. In de groenstrook wordt vaste beplanting aangeplant. Met de soortkeuze wordt er rekening gehouden met waterbuffering en de seizoenen, zodat er elk seizoen wat te zien is.

Op de pleinen staan nu bomen die voor het grootste deel behouden blijven. De bomen op de Varkensmarkt zijn minder sterk en waarschijnlijk aan het einde van hun levensduur. Hierdoor is de herinrichting van het centrum een kans om de bomen te vervangen. De boomspiegels in het plein worden vernieuwd. Om het plein goed begaanbaar te houden worden de boomspiegels voorzien van een halfverharding. Zo krijgt de boom voldoende ruimte om te groeien en kan water en lucht de naar de wortels. De bomen in de Waterstraat blijven staan en worden waar mogelijk aangevuld met nieuwe bomen.

■ Groene en koele en veilige routes
De combinatie van meer groen in de binnenstad (verkoeling en een aangenamere omgeving) en het autoluw maken van de binnenstad zorgt ervoor dat de binnenstad meer verblijfsgebied wordt. Daarnaast zorgt o.a. een andere legwijze van de reeds bestaande materialen (kei-formaat en dik-formaat bakstenen) en het gebruik van bijvoorbeeld smallere trottoirbanden dat de stad niet meer uitnodigt tot hard rijden en zodoende een veiliger verblijfsgebied wordt.

POORTEN VAN TIEL

Voor het ruimtelijk ontwerp voor de binnenstad is het van belang te onderkennen dat de beleving van de binnenstad al ‘buiten de poort’ begint. De Zinder is bijvoorbeeld een startpunt voor menig bezoeker van de binnenstad. Het plangebied omvat daarmee niet alleen de voormalige stadsomwaling maar ook een stuk ‘aanloopgebied’.

In dit aanloopgebied zijn talrijke aanrij- en looproutes zoals de Nieuwe Tielseweg, de Brugstraat, de Veemarkt, de Havendijk en de Waalstraat. Daarnaast is de Waalkade en belangrijk bronpunt voor toeristen en verkeer vanaf het water. En hoewel de Waalkade niet in het plangebied ligt vormt het net als het gebied rondom Zinder (Westluidense Poort) en de Santwijckse Poort en de Burense Poort een belangrijk bronpunt van de binnenstad. De concentratie van de winkels in de Waterstraat, de Markt, de Varkensmarkt, Voorstad en de Weerstraat zorgen voor stromen consumenten. Daarnaast zijn er belangrijke horecavoorzieningen zoals het Plein, Korenbeursplein, de Varkensmarkt en het gebied rondom het Hoogeinde. Deze plekken liggen gewoon heel goed en er is als sprake van voldoende routing (en dwaalmilieu) door de binnenstad. De routing kan echter wel naar een hoger niveau worden getild net als sommige andere plekken.

PARTICIPATIEPROCES

Er is nadrukkelijk gekozen om de meekoppelkansen samen met de bewoners en ondernemers van de binnenstad te benoemen. Daarvoor zijn vier informatieavonden georganiseerd in oktober 2019. Op de avonden konden er post-its worden geplakt op fotobeelden van de huidige situatie. De post-its hadden verschillende kleuren die overeenkwamen met verschillende thema’s. De fotobeelden waren ingedeeld volgens de vier inrichtingsprincipes; winkelstraat, plein, steeg, woonstraat en er kon over vijf thema’s worden meegedacht; kwaliteit (oranje), vergroenen (groen), water (blauw), hitte (paars) en overig (geel). Hierop volgend zijn er twee ateliersessies geweest. In deze twee sessies werd verder ingegaan op de inrichtingsprincipes. Aan de hand van schetsen en bouwsteentjes is gezamenlijk onderzocht hoe de binnenstad kan worden ingericht. Eind november is er een aparte bijeenkomst geweest. Deze bijeenkomst stond in het teken van keuzevorming over de toekomstige verkeerstructuur van de binnenstad. Op deze bijeenkomst werd duidelijk dat een autoluwe binnenstad op draagvlak kan rekenen.
Tenslotte zijn de resultaten van de vijf avonden gepresenteerd op een inloopavond in december 2019. In februari is vervolgens het concept ruimtelijk ontwerp gepresenteerd aan de ambtelijke organisatie.

RESULTATEN PARTICIPATIE BEWONERS EN ONDERNEMERS

Resultaten van de participatie hebben geleid tot een uitgangspuntenlijst;
We gaan….

• bij herplanting of nieuwe beplanting in de winkel- en woonstraten en op de pleinen zorgen dat bomen in de grond geplaatst worden;
• geveltuintjes omarmen in stegen en woonstraten, in het inrichtingsplan wordt daarvoor ruimte gereserveerd;
• creatief om met legpatronen en verwijzingen in de bestrating, in de winkelstraat, stegen en pleinen;
• kritisch kijken naar het huidige verlichtingsplan;
• waar nodig de positie en waar mogelijk de vormgeving aanpassen;
• bijzondere bomen gaan we, in winkel- woonstraten en op de pleinen aanlichten;
• zorgen dat er minder verharding terugkomt in de woon- en winkelstraten;
• daarom (water) infiltratie en (water) buffers vormgeven;
• overhangend gevel groen omarmen in woonstraten en stegen en hierop anticiperen in het inrichtingsplan;
• zorgen dat er minder verharding terugkomt, in winkelstraten en op pleinen, en daarom gaan we groenstroken toevoegen.

RESULTATEN BINNENSTAD AUTOLUW

Resultaten van de autoluw-sessie hebben geleid tot een uitgangspuntenlijst;

• Stad moet goed bereikbaar blijven voor bewoners en klanten.
• Winkelbezoek overdag (bijv. bakker/kapper Gasthuisstraat), bewoners ’s avonds.
• Voor ondernemers is “autovrij” not-done.
• Klanten zijn afhankelijk van grote parkeerterreinen rondom de binnenstad, beperkt faciliteren in de binnenstad.
• Sterker sturen op de plaatsen voor vergunninghouders.
• Bezoekers meer naar de rand van de binnenstad (Oude Haven max. 1 uur) versus meer kort parkeren in de binnenstad.
• Creëer rust; doorgaand verkeer eruit.
• Zorg voor kwalitatief goede looproutes en/of aanloopstraten.

RUIMTELIJKE VISIE

De ruimtelijke visie voor de inrichting van het centrum van Tiel is erop gericht de ruimtelijke kwaliteit te vergroten door meer eenduidigheid en een rustigere inrichting na te streven. Daarnaast is het belangrijk om de historie beter zichtbaar, vindbaar en beleefbaar te maken. Om dit te bereiken en de binnenstad aantrekkelijk en economisch vitaal te houden, moet de unieke kwaliteit van de stad beter worden ingezet.

In Tiel is het belangrijk om alle bezoekers en bewoners van de stad een aantrekkelijk verblijf te geven en te zorgen voor blijvende aanloop van inwoners en bezoekers. Tiel bezit unieke kwaliteiten die daarbij in het ontwerp voor de buitenruimte kunnen bijdragen. Het vergroenen en verkoelen van de stad is daarbij van groot belang. Maar dit moet gebeuren op een eenduidige en rustige wijze. Om de toekomstbestendigheid van de binnenstad te versterken willen we op een drietal doelstellingen werken;

• Eenduidigheid en rust creëren in de openbare ruimte.
• De rijke historie zichtbaar en beleefbaar maken.
• De binnenstad vergroenen en verkoelen.

INRICHTINGSVISIE

Om de doelstellingen uit de ruimtelijk visie te bereiken is er een inrichtingsstrategie ontworpen die de komende tijd bruikbaar kan blijven.
De inrichtingsvisie is opgebouwd uit plattegronden, doorsneden, visualisaties en inrichtingsschetsen. De meest essentiële buitenruimtes zijn ontworpen. Dit is volgens inrichtingsprincipes;

• woonstraat;
• winkelstraat;
• steeg;
• aanloopstraat;
• plein.

en met dezelfde thema’s zoals aangegeven tijdens het participatieproces namelijk; kwaliteit, vergroenen, water, hitte en overig. Met deze nieuwe bouwstenen is het mogelijk om de gehele binnenstad opnieuw op een eenduidige manier in te richten.

De gehele rapport ‘Ruimtelijk ontwerp binnenstad Tiel‘ kan via de link worden gedownload.